یادی از اولین و قدیم ترین مدرسه رشت

زمانی که دانش آموز بود، به ذهنش خطور نمی کرد که روزی مدیر مدرسه ای گردد که خود در آن درس می خوانده است. 65 سال بعد وقتی در کسوت معاون رئیس جمهور و سخنگوی دولت یازدهم زنگ اولین مدرسه رشت را به بهانه آغاز سال تحصیلی به صدا در می آورد؛ گفت: شاید رئیس جمهور آینده ایران یکی از دانش آموزان این مدرسه باشد.

شاید رئیس جمهور آینده دانش آموز این مدرسه باشد

این جمله اظهارات دکتر محمد باقر نوبخت است، زمانی که در مهر ماه سال 1392 زنگ دبیرستان شهید بهشتی رشت (شاهپور سابق)را به صدا درمی آورد. دکتر نوبخت در این مراسم برای افزایش اعتماد بنفس و امید به دانش آموزان مدرسه گفته بود: روزی که در این دبیرستان دانش آموز بودم معلوم نبود که در آینده چه کاره خواهم شد و از ابتدا ویژگی های ممتازی نداشتم که مثلا پیش بینی شود مدیر، نماینده و یا رئیس جمهور خواهم شد. به همین دلیل می گویم ممکن است رئیس جمهور آینده ایران یکی از دانش آموزان این مدرسه باشد.

پر بیراه هم نگفته بود، نگاهی به لیست دانش آموزان این مدرسه نشان می دهد بسیاری از مفاخر علمی و فرهنگی کشور که برخی در دنیا هم شناخته شده اند، روزگاری شاگرد این مدرسه بوده اند: زنده یاد، دکتر محمد معین، پروفسور بهزاد، پدر زیست شناسی ایران، پروفسور رضا ریاضی دان برجسته دنیا، هوشنگ ابتهاج، شاعر، پروفسور مجید سمیعی، جراح مغز و اعصاب معروف دنیا، شادروان خمامی زاده و حتی دکتر محمد علی ثابت قدم، شهردار فعلی رشت .

ثبت میراثی اولین دبیرستان رشت

ساختمان دبیرستان شاهپور رشت در دوران پهلوی اول و توسط یک مهندس آلمانی تبار ساخته شد. این بنای میراثی در میدان فرهنگ (ناصریه سابق)، ابتدای خیابان آزادگان قرار دارد و به شماره 1517 و در تاریخ 26/9/1356 در میراث فرهنگی کشور به ثبت  رسید.

 سرآغاز تشکیل این مدرسه که اولین مدرسه رشت بود؛ به سالهای 1277 ه. ش برمی گردد. زمانی که محمد ولی خان سپهسالار، حاکم گیلان، در زمان مظفر الدین شاه نخستین مدرسه رشت را به نام مدرسه مظفریه شرافت در یکی از خانه های این شهر تاسیس کرد. این مدرسه  بعدها با استفاده از کمک مردم به ساختمان دو طبقه ای در سبزه میدان منتقل شد. تا سال 1307 به این مدرسه مدرسه متوسطه نمره 1 می گفتند.

این مدرسه تا سال 1298 یعنی یک سال پس از پایان جنگ جهانی اول  همچنان دایر بود. در بحبوحه انقلاب جنگل این مدرسه به خانه حاجی داوود انتقال یافت. با پایان غم انگیز انقلاب میرزا (1300) کار مدرسه نمره 1 نیز کار خود را از سر گرفت.  سالهای 1305  این مدرسه توانست دانش آموزان را تا مقطع نهم (سوم متوسطه) آموزش دهد. سال 1306 که محمد علی تربیت رئیس معارف گیلان شد، کلاس دهم را نیز دایر کرد. تربیت به دانش و فرهنگ اهمیت زیادی می داد و خود از بانیان کتابخانه ملی رشت بود. در همین سالها مدرسه نمره 1 به مدرسه شاهپور تبدیل گردید. سرشناس ترین شاگرد این دوران، دکتر محمد معین بود  که پس از اتمام مقطع 10 برای ادامه تحصیل راهی تهران شد. سال 1310 مدرسه تا پایه ششم را داشت و در آن زمان 322 دانش آموز در این مدرسه تحصیل می کردند.

سال های 1313 تا 1314 که آقای حشمت الله دهش مدیر مدرسه می شود، لباس دانش آموزان مدرسه متحد الشکل می گردد. تا آن زمان مدرسه شاهپور در مکان های استیجاری و فضای نامناسب حیات داشت . حیاط مدرسه در زیرکوچه، (خیابان شریعتی فعلی) آنقدر کوچک بود که  نمی شد برای تمرینات ورزشی بدرستی از فضا بهره برد.

خرید اراضی ناصریه برای احداث مدرسه شاهپور

وقتی علی اصغر حکمت برای سرپرستی معارف ایران از اروپا به ایران احضار می گردد،( 1312) موقع عبور از گیلان، صادقی نژاد، رئیس معارف وقت گیلان، فرصت را مغتنم شمرده  و وزیر جدید را در جریان وضعیت نامناسب مدرسه قرار می دهد. کمی بعد علی اصغر حکمت دستور تهیه زمینی مناسب برای احداث مدرسه شاهپور را صادر می کند. یک سال بعد ، 13 تیرماه، علی اصغر حکمت شخصا به گیلان آمده و زمین هایی که برای احداث دبیرستان درنظر گرفته شده بود را مورد بازدید قرار داد و در نهایت زمینی به وسعت 18 هزار متر مربع برای مدرسه خریداری شد. اطراف این زمین جز از ناحیه شمال و باختر، تماما سبزه زار بود.

« مهندس شولتس آلمانی تبار» بنای اصلی دبیرستان را تهیه و با نظارت وی و رئیس فرهنگ وقت گیلان به پایان برد. بنا تقریبا در وسط این زمین بزرگ ساخته شد. مدرسه طوری طراحی شد که بجز کلاس های درس آزمایشگاه فیزیک، شیمی و آزمایشگاه طبیعی را نیز دارا بود. از دیگر شاخصه های مدرسه دارا بودن تالار نقاشی،  سالن جلسات و تئاتر و بالکنی که محل نصب نورافکن و نمایش فیلم بود.

نمای ساختمان بسیار زیبا ساخته شد.  قسمت بالای آن  این بیت (توانا بود هرکه دانا بود- زدانش دل پیر برنا بود) زینت یافته و در زیر آن ساعت  نصب شده و در پایین آن  و زیر سردرب ورودی، تنه ی فروهر با سیمان برجسته خودنمایی می کند. روی بالهای فروهر  واژه های دانایی و توانایی حک شده است.

تاریخ این بنا در شعری گنجانده شد، که شاعرش استاد بدیع الزمان فروزانفر بود. در این بیت استاد بزرگ ادبیات آمده است: چهارده سال از هزار و سیصد افزون بد که یافت/ این بنا انجام و شد  ماواگه علم و هنر.

بجز فضای آموزشی، ساختمان دیگری با فاصله 400 متر بنا گردید که کتابخانه و دفتر دبیرستان و کادر اداری مدرسه را تشکیل می داد. در نهایت مدرسه با 700 هزار ریال به اتمام رسید و مهرماه 1315 با 421 دانش آموز مورد بهره برداری قرار گرفت.

این مدرسه نوین، مرتب به لحاظ کیفیت آموزشی ارتقا می یافت؛ تشکیل انجمن های مختلف نظیر انجمن ورزش، طبیعی، نطق و مناظره سالنامه و تالیف، برگزاری کلاسهای آموزش نظامی، کمک به دانش آموزان تنگدست و...  تنها یکی از فوق برنامه ها بود.

در این مدرسه دختران نیز درس می خواندند. البته در سالهای 1351 این مدرسه بصورت مختلط اداره می شد ولی اولین دختری که در سال 1321 تا 1322 مقطع ششم را به پایان برد، خانم «ژانیا ترکیناوا» بود که بعدها در رشته مهندسی دانشکده فنی دانشگاه تهران موفق به دریافت دانشنامه شد.

تغییر نام دبیرستان

در بحبوحه انقلاب اسلامی وقتی آذر هوشنگ مدیریت دبیرستان را برعهده گرفت؛ نام دبیرستان به آزادگان تغییر یافت. تغییر نام دبیرستان به شهید بهشتی زمانی بود که محمد باقر نوبخت، ریاست دبیرستان را برعهده گرفت.

ساختمان دبیرستان در مقاطعی از تاریخ دستخوش تغییرات شد. از همه غم انگیز تر، آتش سوزی مدرسه در سال 1377 بود که آزمایشگاه نابود گردید. پس از آن مدرسه به کمک میراث فرهنگی مرمت شد. پیش از اینها ساختمان دبیرستان و حیاط مدرسه اندک اندک کوچکتر شد. ابتدا ساختمانی برای آموزش و پرورش ، سپس خانه ای برای مدیران کل آموزش و پرورش ساخته شد. ضلع شمالی حیاط مدرسه نیز دبیرستان شریعتی  ساخته شد. ساختمانهای اداری، فروشگاه تعاون فرهنگیان، مسجد قدس و مهمانپذیر فرهنگیان از دیگر بناهایی بود که حیاط قدیمی ترین مدرسه نوین رشت را کوچکتر کرد. تا جاییکه محمد باقر نوبخت وقتی برای نواختن زنگ مدرسه در سال 1392 پا به مدرسه دوران تحصیلش گذاشت از این فضای تنگ شده برای جنب و جوش دانش آموزان تاسف خورد.

تهیه و تنظیم: شیرمحمدی 17/6/1394

خانه ای که سمبل 7سال مقاومت میرزا کوچک خان بود؛ نابود شد

به بهانه ی یکصدمین سال قیام نهضت جنگل به قصد دیدن خانه ای تاریخی به ماکلوان می روم. گزارش حاضر در رثای خانه ای است که سمبل مقاومت میرزا بود و حالا تنها ستونی از آن باقی مانده است.

برای دیدن این خانه و بازماندگان نهضت جنگل می باید به فومنات بروید، بعد از میدان اصلی شهر ماکلوان به سمت راست پیچیده و به روستای خانوانه بروید و پس ازآن به روستای بالا زیده.

مسجد صاحب الزمان بالازیده، بازسازی شده اما درخت خُوج معروفش(گلابی وحشی) در گوشه حیاط هست. این درخت خاطیان زیادی را به یاد دارد که بر تنه اش چوب و فلک  کرده اند.

روبروی مسجد تابلوی «کوچه ی معین الرعایا» دیده می شود. در دو سوی معبر درختان تنومند آزادی است که شاخه برهم ساییده اند. هرچند برخی از این درختان تنها تنه و ریشه قطورشان برخاک نمایان است. کمی جلوتر درب خانه ای باز است مرد میانسالی لب حوض دست و صورت بر آب می زند. آدرس خانه حسن آلیانی را می پرسم. می گوید: خودم هستم چه کار دارید. گرفتگی  صدایش نشان از حنجره ای بیمار دارد. سکوت و پرسش نو؛ منظورم  همرزم میرزاست. یک مرتبه چین به ابرو داد و به قصد بیرون راندمان از حیاط خانه پا پیشتر گذاشت. دل چرکین است از قضاوتهای تلخ تاریخی درباره ی جدش که همنام خود اوست.

 

بوستان کسمایی تنها باقیمانده باغ چای کسما خان

حدفاصل محله ی صفاری تا علی آباد رشت، بوستان کوچکی است که  به «بوستان کسمایی» معروف است. این بوستان با مساحتی حدود 1785 مترمربع در شمال غرب شهر رشت  و در منطقه یک شهرداری واقع شده است . بخشی از آن  بازیگاه کودک شده  و قستی نیز با میز تنیسی، جوانان را  به خود جذب می کند.

آنگونه که از تابلوی ورودی بوستان برمی آید، بوستان کسمایی در خرداد ماه 1372 به بهره برداری رسیده است.  4اصله درخت تنومند نارون در این بوستان، نشان  از قدمت صد ساله ی این مکان می دهد.

در ضلع جنوبی این پارک، مدرسه متروکه ای است که قرار بوده تجدید بنا شود ولی سالهاست به همان شکل رها شده است. دو اصله نارون تنومند دیگر نیز در جلوی درب مدرسه نیز قد برافراشته اند . این درختها  نشان می دهد روزگاری بوستان و مدرسه یک مجموعه بهم پیوسته بوده اند.

از پیرمردی که نوه اش را به بازیگاه بوستان آورده در مورد پارک سئوال می کنم. می گوید: تمام زمین های این محله مال شخصی بود به نام کسمایی. خود من 40 سال پیش زمینم را از گوهر کسمایی خریدم و خانه و مغازه ای در آن ساختم.

در کوچه ای بالاتر از بوستان  به بنگاه املاک یاران مراجعه می کنم. همینقدر می داند که زمینهای محدوده ی صفاری تا پارک کسمایی مال کسما نامی بوده که قطعه بندی کرده و فروخته است. نمی داند این وقایع مال چه سالهایی است.

 

بامبوبافان لیالستان چشم به راه حمایت مسئولان

شبکه های اجتماعی می توانند نقش موثری در حمایت از صنایع دستی  ایفا کنند

بامبوبافان لیالستان چشم به راه حمایت مسئولان

اینجا  لیلستان است، روستایی از توابع شهر لاهیجان. روزگاری این روستا یکی از مهمترین مراکز تولید« بامبو بافی» بود. دهه 70 وقتی به این روستا می رفتی، بیشتر خانواده ها تولید کننده، صنایع دستی از جنس بامبو بودند.

در میدانگاهی شهر آنجا که مدفن یکی از نوادگان سلاطین کیایی  است، بامبو بافان در مغازه های خود، « دَس هنر»  خود را مستقیم تولید و عرضه می کردند.

اینجا لیلستان است، اما دهه 90. بیش از 6مغازه در میدانگاه لیالستان خودنمایی می کند. با مردانی در جلوی مغازه ها که بیشتر به قهوه خانه می ماند. پاتوقی برای  گفتگو.

از مرد مسنی که بر روی نیمکتی جلوی مغازه اش نشسته، درباره بامبو بافی سئوال می کنم. می گوید: دیر آمدی. حالا دیگر بامبو بافی نمانده.

بامبو بافی از چین وارد لیالستان شد؛

 

گرمای تابستان را به خنکای آبشار خاله نسا بسپارید

منطقه سیاهمزگی، یکی از مناطق حفاظت شده در استان گیلان است. زیبایی طبیعت این منطقه  در تابستان دو چندان می شود. دو آبشار ؛ خرمکش و آبشار خاله نسا در این محدوده  بسیار دیدنی است و تابستان هرسال مسافران زیادی را به سمت خود جذب می کند. هوای خنک کوهستان و خنکای آبشار ، تحمل بالارفتن از کوه را آسانتر می کند.

برخلاف آبشار خرمکش ،  آبشار خاله نسا شناخته شده نیست.  نه تصاویری از آن منتشر شده و نه توصیفی از مکان.*  مسیر دسترسی به این آبشار نیز صعب العبور تر از آبشار خرمکش است.  مسیر منتهی به آبشار دودزن در خرمکش، با ایجاد راه دسترسی ماشین رو در ابتدا و پله گذاری بتونی تا نزدیک آبشار، بسیار آسان شده است.

اما بجز ایجاد راه دسترسی مناسب ، پیدا کردن آبشار خاله نساء بی مدد راهنمای محلی ها کار آسانی نیست و ناآشنای مسیر، ممکن است در جنگل گم شود.

با اینکه در مسیر راه، دهیاری سیاهمزگی با نصب پرده هایی سعی کرده گردشگران را راهنمایی کند، اما از روستای مزگده به بعد، مسیرهای دو راهی در باغات چای ممکن است برای ناآشنایان گمراه کننده باشد.

چگونه به آبشار خاله نسا برویم